Kiedy mamy do czynienia z pracą w warunkach szczególnych?

Praca w warunkach szczególnych jest określeniem dla pracy związanej z pewnymi czynnikami ryzyka, które z upływem czasu, mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia. Co dokładnie określamy mianem pracy w warunkach szczególnych? Jakie stanowiska obejmuje praca w warunkach szczególnych? Jakie warunki należy spełnić, by ubiegać się o emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych? Na te i inne pytania odpowiemy w artykule. Zapraszamy do lektury!

Praca w warunkach szczególnych - definicje

Zgodnie z definicją zawartą w tekście Ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych: prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku.

Praca w warunkach szczególnych oznacza wypełnianie obowiązków zawodowych, wiążących się z pewnymi ryzykownymi czynnikami, które – z dużym prawdopodobieństwem doprowadzą z czasem do trwałego uszkodzenia zdrowia pracownika. Co ważne – do wspomnianego uszkodzenia zdrowia pracownika może dojść nawet pomimo wykorzystywania stosownych środków profilaktycznych.

Jakie czynniki decydują o pracy w warunkach szczególnych?

O pracy w szczególnych warunkach świadczą rozmaite czynniki. Zgodnie z definicją, mogą to być czynniki determinowane albo poprzez siły natury (wykonywanie obowiązków zawodowych pod ziemią, w powietrzu, pod wodą lub na wodzie), albo poprzez procesy technologiczne, takie jak:

• prace w warunkach gorącego mikroklimatu (w pomieszczeniach, w których temperatura powietrza przekracza 28 stopni C),

• prace w warunkach zimnego mikroklimatu (w pomieszczeniach o temperaturze powietrza poniżej 0 stopni C),

• bardzo ciężkie prace fizyczne – powodujące w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny (u mężczyzn – powyżej 8400 kJ, u kobiet – powyżej 4600 kJ),

• prace w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego,

• ciężkie prace fizyczne związane z bardzo dużym obciążeniem statycznym, wynikającym z konieczności pracy w wymuszonej i niezmiennej pozycji ciała, wymagające znacznego pochylenia lub skręcenia pleców, przez co najmniej 50% czasu zmiany roboczej.

Praca w szczególnych warunkach – jakie stanowiska obejmuje?

Warto zaznaczyć, że przepisy konkretnie określają, jakie stanowiska zaliczają się do tych związanych z pracą w szczególnych warunkach.

Należy wskazać, że praca w warunkach szczególnych to pojęcie szersze niż zakresy prac wskazane w załącznikach do ustawy o emeryturach pomostowych, które ,,zawężają" owo pojęcie.

Wykaz stanowisk znajduje się w załączniku nr 1 do Ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (40 zawodów) oraz w załączniku nr 2.

Wykonywanie pracy wskazanej w ww. załącznikach jest konieczne dla ustalenia prawa do emerytury pomostowej. Zachęcam do zapoznania się w tym zakresie z moimi postami dotyczącymi prawa do emerytur pomostowych np.:

Jakie prace uprawniają do emerytury pomostowej?

emerytura pomostowa - Prawo Pracy - Prawnik ZUS Szczecin (prawopracyporady.pl)

Innym, istotnym zestawieniem jest lista zawarta w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Na liście „A” dołączonej do ww. rozporządzenia znajdziemy zawody związane z obszarami takimi, jak:

• górnictwo,

• hutnictwo i przemysł metalowy,

• energetyka,

• chemia,

• leśnictwo,

• budownictwo i przemysł materiałów budowlanych,

• przemysł drzewny i papierniczy,

• gospodarka komunalna,

• rolnictwo i przemysł rolno-spożywczy,

• służba zdrowia i opieka społeczna,

• przemysł poligraficzny,

• przemysł szklany.

Lista „B” zaś obejmuje m.in.:

• profesje związane z portami morskimi,

• stanowiska związane z żeglugą powietrzną,

• prace wykonywane w hutach (np. huty żelaza i stali).

Praca w warunkach szczególnych a świadczenie emerytalne

Istotną kwestią dla pracownika wykonującego pracę w warunkach szczególnych, jest obliczenie wieku emerytalnego oraz wysokości przysługującego mu świadczenia emerytalnego. Wykonywanie zawodu związanego z pracą w warunkach szczególnych pozwala bowiem na uzyskanie prawa do obniżenia wieku emerytalnego, a także na zwiększenie kwoty świadczenia.

Wiek emerytalny w przypadku pracy w warunkach szczególnych wynosi zazwyczaj 55 lat (kobiety) i 60 lat (mężczyźni). O świadczenia emerytalne może starać się osoba, która przepracowała w warunkach szczególnych minimum 15 lat – fakt ten należy jednak poprzeć odpowiednimi dokumentami. Staranie się o możliwość uzyskania wyższego świadczenia emerytalnego z tytułu pracy w warunkach szczególnych, wymaga odpowiedniego przygotowania – warto więc zwrócić się o pomoc do specjalistów.

Ponadto wykonywanie pracy w warunkach szczególnych przez 15 lat może uzasadniać w wypadku nie skorzystania z wcześniejszej emerytury do prawa do rekompensaty - dodatku do emerytury.

Profesjonalną pomoc z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych uzyskasz w Kancelarii Radcy Prawnego Wojciecha Chmuraka w Szczecinie. Kancelaria radcowska w zakresie praktyki zawodowej nie tylko świadczy usługi doradcze, ale też reprezentuje swoich klientów przed sądem i instytucjami takimi, jak ZUS. Ponadto pomaga przy sporządzaniu wniosków i odwołań ZUS, które mogą prowadzić do uzyskania korzystniejszych świadczeń (renty, emerytury).

Rekompensata z tytułu pracy w szczególnych warunkach

Rekompensata za pracę w szczególnych warunkach ustalana jest dla osób, które:

• przed 1 stycznia 2009 roku pracowały w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez co najmniej 15 lat,

• nie mają ustalonego prawa do wcześniejszej emerytury,

• wystąpią z wnioskiem o emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn). Do wniosku należy dołączyć świadectwo pracy lub zaświadczenie potwierdzające wykonywanie pracy w szczególnych warunkach.

Wysokość rekompensaty zależy między innymi od długości okresów składkowych i nieskładkowych, a także od czasu, przez jaki wykonywana była praca w szczególnych warunkach, obniżonego wieku emerytalnego określonego dla danego rodzaju pracy oraz od wieku osiągniętego przez pracownika z dniem 31 grudnia 2008 roku.

Warto zaznaczyć, że kwota rekompensaty dodawana jest do wartości kapitału początkowego. Obie te kwoty waloryzowane są zatem przy obliczaniu wysokości świadczenia emerytalnego.